Bestaat er zoiets als uitgestelde rouw? Volgens Gerdien Wolthaus Paauw wel. Haar moeder Pieta stierf in 1995 aan ALS. De laatste twee jaar van haar leven communiceerde ze via handgeschreven briefjes die haar man Piet iedere avond verzamelde en zorgvuldig opborg. Na haar overlijden kreeg Gerdien ze. De doos belandde op zolder. Niet lang na de dood van haar moeder gaf Gerdien haar baan op om haar hart te volgen. Ze werd fotograaf. Haar camera werd uiteindelijk het middel waarmee ze haar verdriet verwerkte.

Rouwen is een lastig proces. Er staat geen tijd voor en er is geen volgorde in. Dat ondervond Gerdien ook. Het duurde 20 jaar voordat ze de doos met haar moeders levenstekens opende. ‘Die doos symboliseert heel veel verdriet’, vertelt ze. Het was duidelijk dat ze er wat mee moest. Iemand raadde haar aan om de briefjes te fotograferen. Zo ontvouwde zich het aangrijpende verhaal van een vrouw die steeds zieker werd. ‘Tussen de alledaagse verslagen vond ik medische afspraken en teksten als ‘Ik kan nu niet meer voor jullie zorgen’. Daaraan zie je hoe de ziekte haar leven steeds verder overnam’, vertelt Gerdien.

Via de briefjes kwam Gerdien mensen op het spoor die haar moeder goed gekend moesten hebben. Door gesprekken leerde ze een andere kant van haar kennen. ‘Mijn moeder bleek veel zelfstandiger te zijn dan ik wist. Ze had vriendinnen waar ze mee afsprak om een dagje te gaan naaien. Ze had ook iets lichts, iets humoristisch achter dat zware, protestantse wat ik van haar kende. Die gesprekken brachten Gerdien nog iets extra’s. ‘Ik heb lang geprobeerd om in mijn eentje te rouwen. Het was voor mij een enorme troost om met hen te kunnen praten en hun liefde voor haar en het gemis te voelen.

Foto-essay

Intussen zocht Gerdien naar een plek waar ze als kunstenaar aan haar proces kon werken. ‘Ik kon een maand bij andere kunstenaars in Portugal verblijven om te fotograferen. Onderweg diende de inspiratie zich al aan. Ik kwam beelden tegen die perfect bij de briefjes pasten en andersom. Het ging haast vanzelf.’ Het resultaat is het foto-essay ‘Zul je met mij’, waarin Gerdien afscheid en rouw in beeld brengt. De titel verwijst naar de laatste woorden die haar moeder schreef. En toch is het boek geen persoonlijk drama. ‘Het gaat over liefdevol rouwen, over dat alles er mag zijn. Het is daardoor ook voor anderen bruikbaar, zelfs voor andere vormen van verdriet’, legt ze uit.

De helende werking van fotografie

Creativiteit helpt bij rouw, niet alleen voor Gerdien. In 2021 leidde het boek tot een samenwerking met rouwdeskundige Ellen Dreezens. Onder de naam ‘Grieving together’ ontwikkelden ze een rouwtraining voor studenten en medewerkers van Tilburg University, met theorie vanuit psychologie en rouwverwerking en met kunst en foto-opdrachten. Die combinatie bleek te werken. Deelnemers waarderen de training met een hoog cijfer.

Foto-training

De volgende stap voor Gerdien was een eigen onlinefototraining. Verdriet legt een sluier over je ogen. Door de camera ga je door je tranen heen weer naar de wereld kijken.’ In ‘Liefdevol Rouwen’ daagt ze deelnemers 14 weken lang uit om hun verdriet en herstel in beeld te brengen. Op een zachte manier. ‘Er zit een bepaalde gelaagdheid in de opdrachten. Ze zorgen voor afleiding en voor een doel. En we doen het samen, in een kleine groep. We delen veel en de deelnemers voelen zich veilig bij elkaar.’

Het actuele aanbod zien op de website van Thebe Extra?

Klik hier!

Afscheid nemen

Opnieuw zit Gerdien in een mantelzorgsituatie, dit keer voor haar vader die Alzheimer heeft. ‘Hij verdwijnt als het ware langzaam, net als mijn moeder. Van het proces dat we met mijn moeder doorgemaakt hebben, heb ik geleerd dat we het daar over moeten hebben. Toen hebben we veel dingen ongezegd gelaten. Dat gaat me deze keer niet overkomen.’

Article name

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit. Dolorum odio omnis porro quibusdam? At impedit nesciunt qui, ratione repudiandae tempore.